معرفی گروه فقه راهبردی

آشنایی اجمالی با گروه فقه راهبردی

اسامی اعضای گروه

حجج اسلام آقایان صدرا بهرامی، محمد کربلایی، محمدرضا مؤمنی، غلامحسین اسماعیل زاده، علی خادم المله و محمدمهدی حاجی پور

تحصیلات دانشگاهی اعضای گروه

رشته های مهندسی صنایع (علم و صنعت)، مدیریت اجرایی (علم و صنعت)، فلسفه علم (شریف)، مهندسی عمران (آزاد)، طراحی صنعتی (علم و صنعت) و مهندسی پزشکی (امیرکبیر)

تحصیلات حوزوی

همه اعضا از طلاب دوره یک مدرسه علمیه مشکوه هستند (ورودی سال ۱۳۸۸) که از سال ۱۳۹۶ وارد دوره تخصص و درس خارج شدند.

دروس خارج فقه

*موضوعات:* فقه زکات، فقه خمس، فقه صلاه مسافر، فقه امر به معروف، فقه تربیت و فقه خانواده
*اساتید درس خارج:* آیات عظام هاشمی شاهرودی (ره)، مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)، شب زنده دار (دامت توفیقاته) و اعرافی (دامت توفیقاته) و حجج اسلام آقایان حاج ابوالقاسم و رحمانی
*استادیاران:* حجج اسلام آقایان گلی و قنبرزاده
*منابع الزامی در کنار منبع اصلی:* مستمسک، موسوعه آقای خوئی، کتاب الزکاه‌ آقای منتظری، کتاب الخمس آقای اراکی، ضیاء الناظر آقای سبحانی و تقریرات درس آقای شهیدی

دروس خارج اصول

*موضوعات:* سیره عقلاء، خبر واحد، مباحث قطع، ظهور، قول لغوی، اجماع، شهرت، حقیقت حکم، برائت، اصاله التخییر، تعارض و تزاحم، خطابات قانونیه، نسخ، مباحث روش اجتهاد و مباحث اجتهاد قرآنی
*اساتید درس خارج:* حجج اسلام آقایان امیر رحمانی، شهیدی پور، قاسمیان و مادرشاهی
*استادیاران:* حجج اسلام آقایان امیر رحمانی، محمدحسن قمی و مادرشاهی
*منابع الزامی در کنار درس:* بحوث شهید صدر ره، تعارض آیهالله سیستانی و الفائق

قرآن و روایت

بهره گیری از مباحث آیات عظام و حجج اسلام جوادی آملی، عابدینی، قاسمیان و حاج ابوالقاسم به صورت ترتیبی (سوره بقره) و موضوعی (مال در قرآن، سنن بنی اسرائیل،‌ ملاک عذابهای اقوام …) و مطالعه روایات ابعاد مختلف فروع کافی (زکاه، خمس، صدقه، انفال، معیشت …)

علوم عقلی

بهره گیری از مباحث اساتید بزرگوار آقایان امینی نژاد، عابدینی، عبدالرسول عبودیت، جوادی گیلانی، قاسمیان و منصوری در موضوعاتی مانند علم النفس، رساله الولایه علامه، رساله الانسان علامه و مبانی عرفان نظری

عملیات و تحقق

دوره *«علوم انسانی از نظر تا عمل»* با استفاده از اساتیدی مانند آقایان سید منذر حکیم، سیدجوادی و مرصعی
دوره آشنایی با *عرصه فرهنگ* (اسناد بالادستی، ساختار و نهادها، افراد، چالش‌های کلان) تحت نظارت دکتر عزیزی با همکاری دانشگاه عالی دفاع ملی
دوره آشنایی با *عرصه اقتصاد* (مباحث دانشی، اسناد بالادستی، ساختار و نهادها، افراد، چالش‌های کلان) تحت نظارت دکتر نعمتی با همکاری دانشگاه عالی دفاع ملی و دانشگاه امام صادق علیه السلام
دوره کوتاه مدت *«دکترای مدیریت راهبردی فرهنگ»* با اجرای اساتید دانشگاه عالی دفاع ملی
اجرای پروژه های علمی و عملیاتی در *عرصه تعلیم و تربیت* و تدوین الگوی جامع برنامه ریزی تربیت محور
اجرای پروژه های علمی و عملیاتی در *عرصه جمعیت و فرزندآوری* و تدوین الگوی جامع حل مسأله جمعیت

فقه راهبردی یعنی چه؟

عنوان راهبردی در واقع اشاره به رویکردها و ارکان اصلی نگاه تخصصی این گروه دارد که عبارتند از:

*جامعیت:* تخصص‌گرایی علیرغم فواید زیادی که دارد اگر همراه با جامعیت نباشد آسیب‌های جدی به بخش‌های مختلف اجتماع خواهد زد. اگر یک اقتصاددان هیچ درکی از مسائل و نظام فرهنگی و سیاسی مورد نظر اسلام نداشته باشد با یک تجویز تک‌بعدی، به فرهنگ یا سیاست کشور آسیب‌های جدی وارد خواهد کرد؛ دقیقاً شبیه یک متخصص معده که با تجویز یک دارو برای معده، بیماری قلبی فرد را تشدید می‌کند. (فرمایش رهبری در پی‌نوشت را ببینید)

*شناخت صحنه:* یکی از مهمترین ویژگی‌هایی که در نگاه راهبردی وجود دارد، توجه به شرایط و ملاحظات پیرامونی است. یک مدیر و استراتژیست نمی‌تواند بدون داشتنِ تحلیل درستی از محیط پیرامونی خود، راهبردهای مؤثر اتخاذ نماید. فردی که می‌خواهد تحولی در عرصه اقتصاد یک کشور محقق نماید بدون درک کاملی از نهادها، اسناد، ساختارها، افراد و فرهنگ آن کشور و تنفس واقعی در این فضاها، نمی‌تواند موفقیتی کسب نماید (حتی در مرحله طراحی).

*کلان‌نگری:* در بسیاری از مسائل اجتماعی، ورود بیش از حد در جزئیات باعث خواهد شد عوامل و علل اصلی بسیار پیچیده به نظر رسد و امکان حل آن از بین برود؛ در حالیکه با نگاه راهبردی و کلان می‌توان عوامل اصلی پدیده را شناسایی و برای حل آن چاره‌اندیشی کرد. بررسی منابع دینی به ویژه قرآن نشان‌دهنده این است که در بسیاری از موارد، با نگاه‌کلان و راهبردی به مسائل پرداخته شده است.

*اولویت‌بندی:* با توجه به اینکه در غالب موارد با کمبود منابع، نیرو و امکانات مواجه هستیم لازم است در طراحی‌های ناظر به تحقق، بین مسایل و راه‌حل‌ها، اولویت‌گذاری نماییم.

مأموریت گروه فقه راهبردی چیست؟

معمول است برای بیان مأموریت در فضای طلبگی از سه‌گانه نظریه‌پردازی، تبلیغ و کار اجرایی و مدیریتی استفاده می‌کنند؛ ما معتقدیم این سه‌گان هر چند به لحاظ مفهومی با یکدیگر تغایر دارند اما در خارج باید همراه و هم‌آهنگ با یکدیگر پیش بروند. به همین دلیل ما قایل به *تیمِ تحقق* هستیم که در این تیم، هر فرد نقش خاصی دارد و کل تیم با ترکیب مشخص و هماهنگ، درصدد تحقق مسائل هستند.
در واقع همانطور که انبیاء، شئون مختلفی را در خود جمع کرده‌اند (علمی، تبلیغی و تحققی) وارثان ایشان نیز باید بتوانند این شئون را در یک نهاد واحد جمع نمایند و اصولاً علم حقیقی و کاربردی تنها در رفت و آمد بین نظریه و عمل تولید می‌شود و به همین دلیل است که یکی از شعارهای گروه فقه راهبردی شعار *«علمِ در مقام عمل»* است.

آشنایی با الگوریتم فعالیت‌های علمی «گروه فقه راهبردی» در موضوعات مختلف

نحوه انتخاب موضوع

مهمترین سیاست‌های گروه فقه راهبردی در انتخاب موضوع که در سال جاری منجر به انتخاب موضوع جمعیت و فرزندآوری شد:
کاربردی و مورد نیاز جامعه و نظام باشد (فقط علمی نباشد)
دارای ابعاد مختلف باشد (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی…)
در گزاره‌های معرفتی و تجویزیِ دین، به آن پرداخته شده باشد
جزو اولویت‌های بالا باشد
امکان حل بخشی از مسایل اصلی آن، در فرصت یکی دو ساله، فراهم باشد

روش حل مسأله

با توجه به اینکه شعار کلی گروه فقه راهبردی، *تحقق فقه* است، مهمترین دغدغه‌ی گروه در پرداختن به موضوعات مختلف، رسیدن به *مدل حل مسأله و تحقق اهداف الهی* در آن موضوع است که پس از تجربه‌ی مدل‌های مختلف، می‌توان به اصول اساسی حل مسایل و تحقق فقه از منظر دین دست یافت.

بنابراین در پرداختن به هر موضوع، ارکانی وجود دارد که ذیل بخش‌های زیر به آن اشاره می‌شود:

الف) بخش حوزوی و اتصال به دین

*قرآن‌محوری:* با توجه به اینکه معارف و احکام قرآنی، جزو ثابتات دین و به مثابه قانون اساسی هستند ابتدا باید نسبت قرآن با این موضوع بررسی شود تا ببینیم در دستگاه عقلانیت قرآنی، با آن موضوع چطور برخورد می‌شود؟

*بررسی نظام‌واره روایات:* دومین رکن در این بخش، بررسی منظومه روایات (اعم از روایات معارفی، اخلاقی و فقهی) ذیل آن موضوع است. فهم دلالات این روایات و سیره‌اهل بیت ع، ذیل چارچوب‌های استنباط شده از قرآن شکل خواهد گرفت.

*بررسی اقوال:* در گام بعدی لازم است نظریات اندیشمندان اسلامی و اقوال فقها در طول تاریخ مورد بررسی قرار گیرد. طبیعتاً در این بخش مطالبی مورد نظر است که منشأ دینی داشته باشد.

ب) بخش دانش روز و علوم انسانی

بررسی علوم آکادمیک: بسته به ابعاد مختلفی که هر موضوع دارد، علوم و دانش‌های بشری مرتبط با آن مطالعه می‌شود.

بررسی آخرین دستاوردهای علمی: در کنار مطالعه علوم دانشگاهی، لازم است آخرین دستاوردهای علمی که لزوما وارد مباحث دانشگاهی نشده است مورد بررسی قرار گیرد.

ج) عرصه میدانی و تحقق

بررسی اسناد مربوطه: برای شناخت صحیح وضعیت موجود و پرداخت درست به آن لازم است اسناد بالادستی (رسمی و غیررسمی)، قوانین و عرف‌های جاری، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی به صورت کامل بررسی شوند.

شناخت نهادهای مسیول: گام دیگری که در شناخت وضع موجود و ترسیم وضع مطلوب ضروری می‌نماید، آشنایی کامل با نهادها و ساختارهای حاکمیتی و مردمی در آن موضوع است. در این گام لازم است هم ماموریت‌های اسمی و هم ظرفیت‌های واقعی هر نهاد و ارگان بررسی شود.

شناخت و تعامل موثر با افراد ذی‌نفوذ: در هر موضوع، تا زمانی که افراد کلیدی آن موضوع شناخته نشوند، نه امکان درک درست وضعیت وجود دارد و نه امکان نقش‌ آفرینی در آن.

بررسی تجربیات داخلی و خارجی: معمولاً در هر موضوع، تجربیات موفق و ناموفق فراوانی در داخل و خارج کشور وجود دارد که می‌تواند در مرحله تجویزی، کمک فراوانی به کارشناسان نماید.